در شش ماه گذشته، از پایان آوریل تا ۲۶ اکتبر ۲۰۲۵، بازار ارز ایران دچار نوسانات چشمگیری شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این تغییرات ارتباط نزدیکی با تحولات سیاسی و دیپلماتیک میان تهران و واشینگتن دارد. در این گزارش روند تغییر نرخ دلار در بازار آزاد را مرور می‌کنیم، نقاط عطف خبری را که باعث نوسان‌ها شده‌اند مشخص می‌کنیم و پیامدهای اقتصادی آن را تحلیل می‌کنیم.

تأثیر مناقشات ایران و آمریکا بر بازار ارز: نگاهی به تغییرات دلار در ۶ ماه گذشته

روش‌شناسی

برای این تحلیل از نرخ بازار آزاد (Bonbast) استفاده شده است؛ زیرا این نرخ بازتاب‌دهنده‌ی واقعیت‌های اقتصادی و قدرت خرید واقعی مردم است. نرخ رسمی که توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود، ثابت‌تر است و تأثیر مستقیم کمتری بر قیمت کالاها و هزینه‌های روزمره دارد. داده‌های ماهانه بر اساس میانگین نرخ بازار آزاد از آوریل تا اکتبر ۲۰۲۵ گردآوری و در نمودار روند شش‌ماهه ترسیم شده‌اند.

روند کلی تغییر نرخ دلار

• آوریل تا می ۲۰۲۵: در این دوره، نرخ دلار در حدود ۸۱۵ تا ۸۲۰ هزار ریال بود. فضای نسبی آرامش در روابط ایران و آمریکا و اخبار مربوط به مذاکرات غیرمستقیم باعث ثبات موقت در بازار شد.

• ژوئن ۲۰۲۵: با افزایش تنش‌های نظامی در منطقه و توقف برخی مذاکرات، نرخ دلار رشد ملایمی را آغاز کرد و به حدود ۸۴۰ هزار ریال رسید.

• جولای ۲۰۲۵: هم‌زمان با اعلام بسته جدید تحریم‌های آمریکا علیه بخش‌های نفتی و کشتیرانی ایران، بازار ارز واکنش شدیدی نشان داد و نرخ دلار به حدود ۹۲۰ هزار ریال افزایش یافت.

• اوت و سپتامبر ۲۰۲۵: تداوم فشارهای تحریمی، محدودیت دسترسی به منابع ارزی و کاهش صادرات نفت، روند صعودی نرخ را تشدید کرد. در پایان سپتامبر، دلار حدود ۱,۰۲۰,۰۰۰ ریال معامله شد.

• اکتبر ۲۰۲۵: در پی تشدید تنش‌های سیاسی و احتمال اعمال تحریم‌های جدید، نرخ دلار تا مرز ۱,۰۸۵,۰۰۰ ریال بالا رفت که بالاترین سطح نیم‌سال اخیر محسوب می‌شود.

ارتباط نوسان‌ها با اخبار سیاسی

۱. اخبار مثبت و امید به توافق: هر بار که خبر مثبتی از مذاکرات یا احتمال آزادسازی منابع ارزی منتشر شد، بازار به‌طور موقت آرام گرفت و ریال اندکی تقویت شد.
۲. حملات نظامی یا تهدیدهای جدید: حوادث امنیتی یا حملات به تأسیسات، باعث افزایش ناگهانی تقاضا برای دلار و رشد سریع قیمت آن شد.
۳. تحریم‌های اقتصادی: اعلام تحریم‌های جدید آمریکا معمولاً اثر ماندگارتری بر بازار دارد و موجب افزایش بلندمدت نرخ دلار می‌شود، زیرا عرضه ارز را کاهش می‌دهد.

پیامدهای اقتصادی

افزایش نرخ دلار در بازار آزاد به‌طور مستقیم باعث افزایش تورم وارداتی می‌شود. قیمت کالاهای وارداتی از جمله مواد اولیه، قطعات صنعتی و کالاهای مصرفی به سرعت بالا می‌رود. این روند فشار قابل توجهی بر خانوارها وارد کرده و قدرت خرید طبقات متوسط را کاهش داده است.
از سوی دیگر، بی‌ثباتی ارزی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران داخلی نیز تأثیر منفی می‌گذارد و باعث کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری بلندمدت می‌شود. همچنین، نوسان نرخ ارز زنجیره تأمین تولید را مختل کرده و هزینه واردات را بالا برده است.

جمع‌بندی

در مجموع، بررسی روند شش‌ماهه نشان می‌دهد که نوسانات دلار در ایران به‌شدت با اخبار و تحولات روابط ایران و آمریکا گره خورده است. هر نشانه‌ای از تنش یا تحریم تازه به‌سرعت در بازار آزاد منعکس می‌شود و بر قیمت ارز اثر می‌گذارد.
برای کنترل اثرات کوتاه‌مدت این نوسانات، شفافیت اطلاعاتی، مدیریت تقاضای سفته‌بازی و ایجاد مسیرهای موقت ارزی می‌تواند تا حدی مؤثر باشد. در بلندمدت، کاهش وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی و گسترش روابط تجاری متنوع می‌تواند ثبات بیشتری برای بازار ارز ایران به همراه داشته باشد.